Hızır-İlyas Zaviyeleri, Aya Yorgi ve Bektaşîler

Main Article Content

Sadullah Gülten
Ordu Üniversitesi, Tarih Bölümü
Atıf: Gülten, Sadullah. "Hızır-İlyas Zaviyeleri, Aya Yorgi ve Bektaşîler". TÜRK KÜLTÜRÜ VE HACI BEKTAŞ VELİ ARAŞTIRMA DERGİSİ / (): 81-100. .

Zotero Mendeley EN EndNote

Özet

Halk inançları arasında yerini alan Hızır, özellikle yolcuların nazarında oldukça itibarlı bir yere sahiptir. Onun yolculuğa çıkanları koruyacağına dair büyük bir inanç söz konusudur. Bu inancın da etkisiyle olsa gerek, Anadolu’nun muhtelif pek çok yerinde Hızır-İlyas ismini taşıyan zaviyeler inşa edilmiştir. Bu itibarla, çalışmada öncelikle Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde herhangi bir tarikata mensup dervişlerin birlikte yaşamak ve kendi dinî görüşlerini yaymak maksadıyla inşa ettikleri, aynı zamanda buradan gelip geçen yolcuların rahat ve güvenli yolculuk yapmalarını sağlamayı amaçlayan Hızır-İlyas isimli zaviyeler üzerinde durulmuştur. Yine burada zaviyelerin kurulduğu yerlerdeki Hızır-İlyas makamları, Hızır-İlyas isimli mahalle, köy, cami ve mescidlerden de bahsedilmiştir. Makalenin ilerleyen sayfalarında ise tespit edilen bu zaviyelerden hareketle, Türklerin Anadolu’ya geldikleri sırada, Anadolu’da karşılaştıkları yerel kültlerin Hızır-İlyas inancı üzerindeki rolü tartışılmıştır.  Ayrıca tespit edilen zaviyelerde yaşayan dervişlerin bağlı oldukları tarikatların bu kültün Türk inançları arasına girmesindeki etkisi de makalenin konuları arasındadır. Bu bağlamda Kalenderî, Haydarî, Vefaî, Babaî ve Bektaşî dervişlerinin rolü üzerinde durulmuştur. Diğer taraftan Hızır-İlyas inancının Anadolu’daki gayrimüslimler üzerindeki etkisi de arşiv belgeleri, seyyahların gözlemleri ve modern çalışmalar ışığında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hızır-İlyas, Hızırlık, Zaviye, Bektaşîler, Aya Yorgi.

Article Details